VENRES 30 DE XANEIRO: DÍA DA PAZ
PAX ROSALIANA
Procuramos en Follas Novas a concorrencia do concepto que celebramos, a paz.
Máis que unha análise do concepto ‘paz’ en
xeral, acabamos analizando a idea que a
autora ten dese concepto: posto en relación coa súa psicoloxía interna. Hai que
ter en conta que Follas Novas é un
libro profundamente existencialista e que a maior parte dos poemas onde aparece
a paz son intimistas, máis que sociais.
Pero tamén é verdade que o sentir
individualista, de persoa única (a Rosalía de carne e óso) pasamos ao sentir
xeral, ao plano humano. Rosalía é paradigma de humanidade, e moitas veces, de
humanidade que sofre.
Un poema básico e sobranceiro é este:
Paz, paz deseada
Pra min, ¿onde está?
Quizais n'hey de tela...
¡N'a tiben xamais!
Sosego, descanso,
¿Ond'hey d'o atopar?
N'os mals que me matan,
N'a dor que me dan.
¡Paz! ¡paz tiés mentira!
¡Pra min non'a hay!
Neste poema a paz é un claro símbolo do descanso,
probablemente da dor psicolóxica. Pensamos que esta é a paz por excelencia, a
paz do espírito que todos algunha vez desexamos. Unha paz que o eu poético parece
negarse a si mesmo, está clara a idea pesimista de que xamais conseguirá a
tranquilidade e a felicidade que desexa.
Nun segundo poema,
N'A
CATEDRAL
Com'algun
dia'po-los corrunchos
D'o
vasto tempro
Vellos
e vellas, mentras monean
Silvan
as salves y os padre nuestros.
Y
os arcebispos n'os seus sepulcros
Reises
e reinas con gran sosego
N'a
paz d'os mármores tranquilos dormen
Mentras
n'o coro cantan os cregos.
O
organo lanza tristes cramores
Os
d'as campanas responden lexos,
Y
a santa imaxenen d'o Redentore
Parés
que suda sangre n'o Huerto,
a paz é a da morte: relacionada co mármore, coa
pedra, dános idea de imperturbabilidade, de perfección. Porque o estado onde se
dá é a eternidade.
No seguinte poema,
PASADE
Brila'rayo
d'aurora,
Cal
un sono de paz branco e purisimo,
¿A
aquel que naceu cego que ll'importa
O
teu fulgor divino?
—
Xemí
serenas ondas
C'o
romor d'os pinares,
Músicas
¡ay! e cantos y armonías
Par'
un
xordo
¿que valen?
—
¡Pasá!...
pasade hermosas,
Feitizo
d'os qu'esperan e d'os qu'aman;
Amores
e praceres son mentira
Pra
quen tén seca á yalma,
Vemos como ese termo, a paz, se refire a un estado
ideal anímico, de benestar, de satisfacción , como o que se pode dar nos soños.
A vinculación da paz á luz fainos tamén pensar nunha iluminación psíquica.
Observamos tamén que a paz aquí aparece integrada na paisaxe: é un atributo da
paixaxe, un marco (máis que un marco: un contexto vital imprescindible) propio
do poeta romántico (aínda que sexa un romanticismo serodio). Volvemos a sentir
que o poeta dubida de conseguir a felicidade e por conseguinte a paz. De aí que
poidamos dicir que a paz se presenta como Utopía, fronte á incapacidade do
individuo para lograr ser plenamente feliz.
No poema número catro do noso catálogo,
—¡Valor!
qu'anqu'eres como branda cera,
Aquí
en perigro estamos,
E
n'outro lado a libertá che espera,
Qu'aqui
ninguen che dera.
—Vamos,
señor, a donde queiras... ¡Vamos!
—
—Tan
nobre eres, meu ben, com' esforzada,
Mais,
¡tembras coma à cerva acorralada,
Ora
que xuntos por ventura estamos
Para
fuxir, ña prenda namorada!...
—¡Pois,
fuxamos... fuxamos!...
—
—¿Tès
medo, miña vida,
A
sères nos meus brazos sorprendida
E
a que xuntos, amándonos morramos?
—¡Ay,
non, qu'a dicha así fora cumprida...
Mas,
partamos... partamos.
¡E
adios, paz e virtù, sempre querida!,
a paz da alma
vincúlase estreitamente coa virtude, coa moralidade. É case filla dun pacto
social.
Pasemos agora ao
poema que nos fala de Sir J. Moore, xacente no coruñés xardín de san Carlos:
Que
n'hai poeta, ensoñador esprito
Non
pod'haber, qu'ô contemprar n'outono
O
mar de sec'amarillenta folla
Qu'ó
teu mausoleo con amor cobexa;
Qu'o
contemprar n'as alboradas frescas
D'o
mes de Mayo as sonrosadas luces
Qu'alegres
sempre á visitarche veñen
Non
diga «Asin cand'eu morrer, poidera
Dormir
en paz, n'este xardin frorido,
Preto
d'o mar... d'o cimeterio lonxe!...»
¡Que
ti n'escoitas en jamas ou, Moore!
Choros
amargos, queixumbrosos rezos,
Ni-os
outros mortos á chamarte veñen,
Pra
que con eles n'a calada noite
A
incerta danza d'os sepulcros bailes.
Sô
doçe alento d'o cogollo qu'abre,
D'á
frol que mucha ó postrimeiro adiose,
Loucos
rebuIdos, infantiles risas,
De
lindos nenos qu'á esconderse veñen,
Sin
med'á tí tras d'ó sepulcro branco.
Y
algun-ha vez ¡moitas quizais! sospiros
D'ardent'amor, qu'ó vento leva donde
Dios
sabe sô... por sin igual compaña
Dichoso
tês n'habitacion postreira.
Y
ó mar, ó mar, ó bravo mar que ruxe
Cal
rux'aquel que t'arrolou n'a cuna,
Mora
ónda tí, ven á bicar as pedras
D'un
chan d'amor que con amor te garda,
Y
arredor teu deixa crecé-Ias rosas!...
¡Descans'en
paz, descans'en paz ¡ou, Moore!
(negriña nosa), volvemos ver que a paz equivale a
un descanso tras a morte: pero á diferenza do poema da catedral, aquí está
ausente a connotación de frialdade: aquí a paz vén acompañada de connotacións
agradables, rebuldeiras, cerca do mar, é unha paz case bucólica, unha paz
desexada. Subliñemos de paso como ama
Rosalía a natureza que rodea a tumba de Moore.
Nunca
d'o mar as ondas
Doces
se tornarán,
Nunca
tua sorte terca
C'a
dicha amainará,
Nin
c'a ilusion t'alentes
D'un
brando descansar;
Que
só o sono d'a morte
O
triste dorme en paz
Igual ca
antes: a paz tras a morte: máis ca un estado ditoso, trátase tan só dun
descanso necesario.
E
tornou á vivir, arrepentido
Anque
trist'e dorido,
Aquel
probe coitado:
Pideull'á
Dios perdon d'o seu pecado,
E
Dios compadecido
Mandoulle
santa paz e doce olvido.
Tras o sufrimento, o mal, e o pecado, a paz coma un agasallo que Deus dá
milagrosamente: pódese interpretar de novo que esta doa só chega coa morte.
En
tant'os carros sin parar chirraban,
Mentras
ô seu compás os carreteiros
Despaciosos
cantaban;
E
aqui á fonte corria,
Ala
n'un-ha canteira resoaban,
Metalicos,
os picos d'os pedreiros.
Mais
preto os cans ladraban
Y
antr'a follax o vento rebulia
Indo
d'as encanadas ôs outeiros...
¡Canta
paz! ¡canto sol!... ¡canta alegría!
Aquí “Paz” non alude ao silencio, á tranquilidade, á morte… Senón que se
deixa interpretar como aquela paz que que se corresponde coa vida de cada día,
a vida que para cada ser humano é a que quere, realiza, procura, desfrutando co
que fai. Hai tamén unha contraposición entre a harmonía/perfección da natureza
(e a paz que achega) e a civilización caótica e frenética. Intuímos o desexo de
volver ás orixes. A unha vida máis en harmonía co entorno natural.
O mesmo que neste noveno fragmento:
Esos
varios sendeiros d'as montañas
Ôs
fondos vales cân...
Aló
enriva ó sun sund'os pinos bravos,
En
baixo á doçe paz.
N'a
cima crara luz, aires purísimos,
Salvaxen
soledá.
¿Pódese interpretar metaforicamente? ¿Pódese pensar
que é a humildade - a fonte da felicidade e a paz, que a paz está “abaixo” e
non arriba, na cima da sociedade? É moi posible que ese sexa o ideal rosaliano,
estar lonxe do estrés e dos problemas do mundo urbano.
En calquera caso,
e concluímos xa, parece estar claro que a paz
rosaliana tende a ser unha utopía. E como case todas as utopías, necesaria
para o desenvolvemento completo do ser humano.
(Ainhoa Grandío
Álvarez e Iván Pérez Simón, 1º F de bacharelato. Curso 2014-2015).
